Klimaatverandering: de ontkenning, de woede, de actie, de schaamte, de schuld en de angst

Als er gevaar dreigt, grijpen we naar alles wat we maar kunnen verzinnen om het gevaar af te weren. Misschien doen we eerst of we het gevaar niet zien, steken ons kop in het zand, waarna we misschien boos worden op de verkondigers van de boodschap. Of we voelen paniek en gaan als een malle van alles verzinnen om het te voorkomen, schieten in de actie. Of we voelen ons machteloos en doen ons stinkende best, en als het niet lukt schamen we ons, veroordelen we onszelf om ons zwakke gedrag.

Zo gaat het bij de stellen die bij mij in de praktijk voor relatietherapie komen, waarvan één van beiden het idee heeft dat het einde van hun relatie in zicht is. Er dreigt gevaar en de angst grijpt de ander bij de keel en die gaat spartelen, tegenspartelen of meespartelen. Het zijn hele menselijke reacties en ze zijn bedoeld om het dreigende gevaar af te weren. Maar helaas, het helpt niet.

Mijn blog heet natuurlijk niet voor niets klimaatverandering. We hebben als mensheid een boodschap gekregen over dreigend gevaar en er komt steeds meer verontrustende informatie bij. We gaan ons best doen om het te fixen. Of we worden boos dat er regels worden gesteld, die ons leventje in gevaar brengen. Of we worden boos op de anderen die niet hun best doen om het te fixen. Of we worden apathisch of depressief of dompelen ons onder in verdoving of verdovende middelen, zodat we het niet hoeven zien of geloven. Copingsstrategieën genoeg lijkt het, maar ondertussen voelen we dat onbehagen. Er staat iets verschrikkelijks te gebeuren en we weten eigenlijk niet wat, waar, wanneer en hoe groot.

Het gezicht van Greta Thunberg staat me helder voor de geest. Verwrongen van angst en boosheid. Ik heb met haar te doen! Ze zou thuis moeten zijn en fijn naar school moeten gaan en met haar vrienden plezier moeten maken. Maar dat doet ze niet. En waarom dan niet? Veel van haar leeftijdgenoten doen het waarschijnlijk nog wel, vooral in Zweden. De angst zal onverdraaglijk zijn, is mijn vermoeden.

Gisteren luisterde ik naar een podcast van een interview met Jem Bendell , (https://www.thefutureisbeautiful.co/2018/12/27/e45-jem-bendell-on-deep-adaptation-climate-change-and-societal-collapse-acceptance-and-evolution-in-the-face-of-global-meltdown/) professor in sustainability in Groot Brittannië. Hij zegt dat hij ‘petrified’ is, versteend van angst. Zeker nadat hij alles gezien en gelezen heeft over hoe de aarde ervoor staat. Hij weet niet meer wat er gedaan moet worden om de effecten van klimaatverandering te voorkomen. We kunnen veel beter gaan kijken, zegt hij, hoe we ons verhouden tot deze veranderende wereld en het naderende onheil. Hij noemt het ‘deep adaptation’ en schreef er een paper over dat veel aandacht krijgt van over de hele wereld.

Wat te doen met de angst, is een belangrijke vraag. Maar ook: wat willen we met ons leven? Hoe willen we leven met het vooruitzicht dat geschetst wordt? Hoe willen we omgaan met onze kinderen, buren en vrienden? Hoe willen we omgaan met de natuur die er nu nog is? Wat is echt belangrijk in ons leven?

Tot acceptatie komen

Ik kom weer terug op de vergelijking met de relatietherapie. Ik help mensen in zo’n situatie de angst echt te voelen, er bij te blijven, te blijven ademen, te gronden. Vaak zal de angst dan transformeren in verdriet, rouw, tranen. Want om tot acceptatie te komen is het nodig om te rouwen. En acceptatie zal helpen om helder te denken, want angst vernauwt onze blik en verkrampt ons hart, versteent onze liefde.

Makkelijker gezegd dan gedaan, hoor ik je al denken. En dat klopt, zo ervaar ik het ook. Het is een beoefening die je volle aandacht nodig heeft. En misschien begin je vandaag met een kleine stap richting acceptatie, bijvoorbeeld door iets te luisteren of te lezen van Jem Bendell.